Stephen Cunnane: ‘Achteruitgang van onze hersenen misschien te vertragen met MCT-olie”

Prof. dr. Stephen Cunnane is een pionierende onderzoeker op het gebied van de energiestofwisseling van de hersenen en het effect daarop van ketonen en MCT-olie. ‘Onze MCT-olie is het eerste nieuwe product in 23 jaar dat iets tegen geestelijke achteruitgang doet’.

Ketonen zijn verbindingen die in de lever worden gevormd als je vet verbrandt. Via de bloedsomloop bereiken ze de hersenen, waar ze naast glucose kunnen worden gebruikt als brandstof.  Belangrijk: ketonen generen ruimschoots meer energie dan glucose. Door MCT-olie (medium chain trigycerides ofwel middel lange vetzuurketens) in te nemen, maakt de lever extra ketonen aan. In een belangrijke studie heeft Cunnane laten zien dat MCT-olie de symptomen van lichte cognitieve stoornis (mild cognitive impairment) bij ouderen kan verbeteren.

Cunnane is verbonden aan de universiteit van Sherbrooke in Quebec, Canada. Naast 280 publicaties in peer reviewed wetenschappelijke tijdschriften heeft hij vijf boeken op zijn naam staan. De bekendste daarvan is ‘Survival of the fattest, the key to human brain evolution‘.

Cunnane heeft de term ‘hersenenergiegat’ (brain energy gap) gemunt. Gezonde hersenen halen ongeveer 95 procent van de benodigde energie uit glucose, de resterende vijf procent wordt geleverd door ketonen en lactaat. Ouder wordende hersenen krijgen er echter steeds meer moeite mee om energie uit glucose te halen. Dit geldt in sterkere mate voor de hersenen van ouderen met met een lichte cognitieve stoornis en de ziekte van Alzheimer.

De hersenen van deze mensen kunnen bijvoorbeeld nog maar 70 procent van de benodigde energie uit glucose genereren. Tegelijkertijd worden er bij het toenemen van de leeftijd minder ketonen en lactaat door het lichaam gevormd. Als die nog maar voor drie procent energie leveren, ontstaat er een ‘hersenenergiegat’ van 27 procent. Volgens Cunnane kan dat energietekort in sommige delen de hersenen oplopen tot wel veertig procent. Bij gezonde 65-plussers komt een hersenenergiegat van gemiddeld twaalf procent voor. Cunnane stelt dat zo’n energiegat hersenfuncties ondermijnt en wellicht de weg naar dementie plaveit.

MCT-olie verbeterde de cognitie van proefpersonen

Voor zijn onlangs in het vakblad Alzheimer’s & Dementia gepubliceerde onderzoek, namen proefpersonen met lichte cognitieve stoornis zes maanden lang tweemaal daags een door Cunnane ontwikkeld zuiveldrankje met MCT-olie in. Met PET-scantechnieken lieten Cunnane en zijn medewerkers zien dat de hersenen van de proefpersonen onder invloed van het drankje meer ketonen als brandstof gingen gebruiken. Bovendien: proefpersonen die MCT-olie namen scoorden beter op drie gebieden van cognitie: executieve functies, geheugen en taal.

Dit zijn opmerkelijke resultaten. Lichte geestelijke stoornis (mild cognitive impairment, MCI) is vaak de voorbode van de ziekte van Alzheimer. In de afgelopen twintig jaar zijn alle pogingen om een geneesmiddels tegen deze gevreesde ziekte te ontwikkelen op niets uitgelopen.

De studie van Cunnane is gesponsord door Nesté Health Science, dat op basis van Cunnane’s recept een MCT-zuiveldrankje op de markt brengt als BrainXpert.

Ik benaderde Cunnane met een reeks vragen voor het artikel Ketonen brengen ouder brein terug in vorm. Hij nam ruim de tijd om mij per Skype te woord te staan. Hier is het (voor de leesbaarheid enigszins opgepoetste en aangepaste) transcript van ons gesprek.

Hoe bent u op het idee gekomen om het effect van ketonen op oudere hersenen te gaan bestuderen?

‘Ik heb een boek geschreven over hersenontwikkeling van baby’s en vet. Baby’s hebben relatief een heel groot brein met een grote energiebehoefte. Hoe komen die enorm grote hersenen in zo’n klein lichaam aan voldoende energie? Ik ontdekte uit literatuur uit de jaren vijftig dat de hersenen ten tijde van de geboorte afhankelijk zijn van ketonen en dat er MCT-vetzuren in moedermelk zitten. Alle zoogdieren leveren MCT aan hun jongen en zo worden er ketonen geproduceerd.’

‘Ketonen zijn onmisbaar voor hersenontwikkeling van baby’s. Ze hebben waarschijnlijk een rol gespeeld in de evolutie van de menselijke hersenen. Hoe hebben we de hoeveelheid energie voor het menselijke brein kunnen opvoeren vergeleken bij chimpansees of andere primaten? Als ons brein driemaal groter is dan van een primaat, praat je over een driemaal grotere energiebehoefte. Dat is waarom wij de enige diersoort zijn met dikke baby’s bij de geboorte. Het lichaamsvet van de baby en de MCT in de moedermelk zorgen voor meer ketonen. Baby’s zijn in milde ketose als ze geboren worden en die ketose houdt aan zolang ze worden gezoogd.’

Hoe wordt er door uw collega-wetenschappers gereageerd op de resultaten van uw studies?

‘De 19- eeuwse Duitse filosoof Arthur Schopenhauer zei dat nieuwe ideeën door drie fasen gaan: eerst worden ze genegeerd, dan worden ze belachelijk gemaakt en ten slotte wordt er gezegd dat men het altijd al wist.’

In welke fase zit u nu?

‘Ik zeg niet dat we worden genegeerd, maar het is nog steeds allemaal heel nieuw. En één studie bewijst nog niks, zelfs twee nog niet. En mensen veranderen niet zo snel van gedachten. Dus ik grijp elke kans aan om erover te kunnen praten, zoals nu.’

MCT-olie is overal verkrijgbaar

‘De praktische betekenis van onze resultaten is dat we nu een proof of concept hebben. We hebben een idee en dat wordt ondersteund met experimenten. Maar het laatste is er nog niet over gezegd. Er is geen bewijs dat we alzheimer met MCT-olie kunnen stoppen, voorkomen of genezen. Misschien kunnen we de ziekte ermee vertragen, maar zelfs dat weten we nog niet zeker. Vanuit de wetenschap bezien is het nu belangrijk dat andere wetenschappers hier verder op gaan voortbouwen en gaan bewijzen of ontkrachten wat wij hebben gevonden.’

‘Ondertussen zijn er wel praktische adviezen die mensen eruit kunnen halen. Want het ingrediënt dat zorgt voor een toename van ketonen, MCT-olie, is in alle landen verkrijgbaar. En Nestlé heeft BrainXpert op de markt gebracht: MCT-olie in een vorm die gemakkelijk in het gebruik is. En dat is een grote stap, want in de afgelopen vijf jaar kregen we veel vragen: ‘Prima dat het werkt, maar waar kunnen we dat spul kopen?’

Wat is het verschil tussen pure MCT-olie en het product dat u in uw experimenten hebt gebruikt en waar BrainXpert op is gebaseerd?

‘Ons product bevat gewone MCT-olie, maar dan in een smakelijkere vorm. De meeste mensen lusten de olie niet zo uit de fles, dus je moet het aantrekkelijk maken.’

Maar claimt u niet dat uw product voor meer ketonen zorgt dan gewone MCT-olie?

‘Wat we weten is dat als je MCT-olie homogeniseert, waardoor de olie uit kleine druppeltjes bestaat, het makkelijker wordt opgenomen en daardoor een groter effect op de ketonen heeft. In een emulsie geeft het ook minder bijwerkingen.’

 Ik heb gelezen dat MCT-olie op de nuchtere maag effectiever is dan na een maaltijd.

‘Het is dan wel effectiever maar meer mensen zullen bijwerkingen ervaren: darmongemakken, soms zelfs diarree. We weten niet waarom de een er gevoeliger voor is dan de ander. Maar ik ben geen levensmiddelenchemicus dus ik weet niet wat je kunt doen om de bijwerkingen te verminderen en de smaak te verbeteren. Nestlé heeft een product ontwikkeld dat denk ik nog beter werkt en waarschijnlijk minder bijwerkingen geeft dan wat wij hebben gebruikt in onze studies.’

Kun je uw product ook gewoon thuis in de keuken maken, of komt daar hogere scheikunde bij kijken?

‘Nee, er is geen scheikunde nodig. In onze artikelen staat beschreven hoe we het gemaakt hebben in een melkemulsie, dat is heel eenvoudig. Je kunt kunt een mixer gebruiken, of je kunt MCT-olie met melk in een afgesloten fles stoppen en dan flink schudden. Het is eigenlijk gewoon een milkshake maken. Je kunt ook yoghurt nemen. Als je geen dierlijke producten wil, kun je sojalecithine gebruiken om een romig drankje te maken.’

Zorg dat je de juiste MCT-olie kiest

Waar moet je op letten als je MCT-olie koopt?

‘Een van de problemen met MCT-olie is dat je niet precies weet wat erin zit. Als je op het label kijkt, zie je meestal alleen ‘MCT’ staan. Het  meest ketogene vetzuur heeft acht koolstofatomen (C8). Een vetzuur is minder ketogeen bij tien koolstofatomen (C10) en is niet meer ketogeen als het twaalf, veertien en meer koolstofatomen heeft. Kokosolie bestaat voor ongeveer vijf procent uit C8 en heeft daarom een heel matig ketogeen effect. Desondanks wordt het nog steeds als ‘MCT-olie’ verkocht.’

‘Dus je hebt MCT-producten die niet of nauwelijks ketogeen zijn. Je hebt ook duurdere MCT-producten met veel C8 die wel effectief zijn. Soms staat dat op het etiket vermeldt. In de meeste gevallen is echter niet duidelijk wat je precies koopt. Mensen kunnen geneigd zijn uit onwetendheid de goedkoopste MCT-olie te kopen en geen enkele ketogeen effect bereiken. Een van de redenen dat ik blij ben dat Nestlé ons product op de markt brengt, is dat ik weet dat het zestig procent C8 en veertig procent C10 bevat.’

Hoeveel MCT-olie moet je nemen om het hersenenergiegat te dichten?

‘Toen we met onze onderzoeken begonnen, hadden we daar geen idee van. We wisten niet hoeveel ketonen de olie zou produceren en hoeveel ketonen er nodig zijn om het energiegat te dichten. Wat we hebben gevonden is dat je met dertig gram MCT-olie per dag het energiegat ongeveer met een derde kleiner kunt maken bij mensen met een lichte cognitieve stoornis (mild cognitive impairment). Bij een meer vergevorderde achteruitgang heb je een groter energiegat. Dus als je iemand van vijftig jaar met een normale cognitie hebt, dan zal het energiegat kleiner zijn. In dat geval zou dertig gram MCT-olie het gat misschien volledig kunnen dichten. Dit hebben we niet precies uitgezocht, maar we kunnen het wel berekenen.’

MCT-olie heeft een kortdurend effect

‘Het probleem met alle producten, of het nou om MCT-olie, ketonesters of ketonzouten gaat, is dat het effect ervan tijdelijk is. Het aantal ketonen in het bloed gaat binnen drie of vier uur omhoog en weer omlaag. Dus je zou met een sterk effect op de ketonen het hersenenergiegat wellicht helemaal kunnen dichten, maar slechts gedurende een minuut of dertig. Daarna daalt het ketonengehalte weer omdat de ketonen gebruikt zijn. De enige manier om dat probleem op te lossen is het volgen van een ketogeen dieet, wat neerkomt op vrijwel geen koolhydraten eten. Dat is effectiever, maar ook veel moeilijker vol te houden. Anders moet je leven met de gedachte dat je het energiegat gedurende twintig procent van de dag hebt gedicht, maar dat het tachtig procent van de dag open is. Dan kun je meer MCT-olie nemen, maar dan krijg je meer bijwerkingen. Je kunt meer ketonesters innemen, maar dat is heel erg duur. Dus er zijn oplossingen, maar niets is ideaal.’

In uw onderzoek namen proefpersonen tweemaal per dag vijftien gram MCT-olie, maar drie keer per dag zou beter zijn?

‘Zeker, maar het probleem is de therapietrouw. Artsen vertelden ons dat eenmaal per dag het beste zou zijn wat dat betreft. Omdat wij dachten dat eenmaal per dag niet erg effectief kan zijn, wilden wij het onze proefpersonen op zijn minst tweemaal per dag geven. Maar drie of vier keer per dag zou effectiever zijn: bij elke maaltijd en voor het slapen gaan een dosis. En zeker als je het voor de maaltijden neemt, zou het effect zoals je eerder al zei sterker zijn. Dus het komt neer op praktische problemen: bijwerkingen, duur van het effect op ketonen, hoe vaak per dag zijn mensen bereid een product zoals dit te nemen? De meeste mensen missen er de motivatie voor om het zo vaak te nemen. Als je een studie zoals de onze opzet, moet je compromissen sluiten uit praktische overwegingen.’

MCT-olie werkt bij elk voedingspatroon

In uw onderzoeken hielden de mensen hun gewone eetgewoontes aan terwijl zij tweemaal per dag MCT-olie innamen. Verbetert het verminderen van koolhydraatrijke voeding het effect van MCT-olie?

‘We hebben niet tot in detail onderzocht of bepaalde voedingspatronen het ketogene effect van MCT verminderen, maar het lijkt erop dat je het effect van MCT-olie krijgt onafhankelijk van wat je eet. Als je een ketogeen dieet volgt krijg je ook nog het ketogene effect van MCT. Zelfs als je een risicofactor voor Alzheimer hebt zoals diabetes type 2, gaan ketonen omhoog door MCT-olie in te nemen. Ik was aanvankelijk bang dat diabetes type 2 het ketogene effect van MCT zou blokkeren. Want bij diabetes type twee heb je een verhoogde insulinespiegel en insuline remt de ketogenese uit onze vetreserves. Maar in de praktijk produceert MCT-olie desondanks ketonen, omdat het om insuline heen werkt. Dus mensen kunnen hun normale eetpatroon aanhouden, of ze nou carnivoor of vegetarisch zijn. Waarschijnlijk zal het effect niet met elk type voedingspatroon even sterk zijn, maar er zal altijd een robuust ketogeen effect van MCT-olie zijn, wat je ook eet.’

U schrijft ergens (bron) dat MCT-vetzuren direct in de hersenen kunnen doordringen en daar misschien een gunstige invloed hebben, los van hun effect op ketonen.

‘MCT’s zijn middellange keten vetzuren. In plaats van lange keten vetzuren met zestien en achttien koolstofatomen zoals in de meeste plantaardige olie, hebben deze acht en tien koolstofatomen. Hun opname begint al in de maag en de dunne darm en ze gaan direct via de portaalader naar de lever. We weten niet of alle MCT-olie in ketonen wordt omgezet zodra het in de lever aankomt. We denken dat er toch ook iets van de olie in de bloedsomloop terechtkomt en de hersenen bereikt. Dus het is moeilijk te bepalen of het effect op de cognitie alleen maar door de ketonen komt, of dat er ook effecten in de hersenen zijn van de vetzuren zelf. Want als MCT-verzuren bij de hersenen komen, worden ze er door opgenomen. Maar we weten niet hoe groot het aandeel is dat daar komt. Interessant genoeg blijven de MCT-vetzuren langer in het bloed dan de ketonen. Dat suggereert dat de omzetting van de MCT-vetzuren aanvankelijk niet volledig is en een deel naar de hersenen gaat.’

Zijn er andere producten waarvan een even sterk effect op milde cognitieve achteruitgang en alzheimer is aangetoond?

‘We denken dat ketonzouten en ketonesters hetzelfde effect zouden kunnen geven. Maar dat is nog niet aangetoond.’

MCT-olie beschermt hersenen tegen hypoglycemie

U hebt onderzoek gedaan met mensen met een lichte cognitieve stoornis (mild cognitive impairment, MCI). Is er iets bekend over het effect van MCT-olie op de hersenfuncties van gezonde mensen?

‘Een aanwijzing daarvoor heb ik gezien bij een onderzoek dat niet met gezonde mensen is gedaan, maar met mensen met diabetes type 1. Diabeten injecteren regelmatig insuline om een zo stabiel mogelijke bloedsuikerspiegel te behouden. Maar soms gaat de bloedsuikerspiegel te ver omlaag en dan kun je bijwerkingen krijgen zoals angst, een soort paniek- en stressreactie die je bij hypoglycemie ziet. Iemand heeft in een kortlopend onderzoek naar het effect van MCT-olie gekeken op het moment dat je insuline spuit, om daarmee het effect van hypoglycemie tegen te gaan. En daar werden uitstekende resultaten mee behaald. Dit gaat strikt genomen niet om gezonde mensen, maar het laat zien dat MCT-olie beschermt tegen de acute effecten van hersendisfunctie door hypoglycemie. Maar ik ken geen studies waarbij het effect van MCT op cognitie van gezonde mensen is bestudeerd.’

Met  Amerikaans onderzoek is aangetoond dat neurale netwerken verslechteren bij normale veroudering, maar dat dit proces al bij studenten die als proefpersoon dienden wordt gecorrigeerd als zij ketonesters innemen of een ketogeen dieet volgen. Wat vindt u van dat onderzoek?

‘Ik vind die studie met ketonen en hersennetwerken spannend en belangrijk, maar ik zou het woord ‘verslechteren’ van de neurale netwerken niet gebruiken. Het enige wat we weten is dat de netwerken verminderen als we ouder worden. Dat zou ook kunnen betekenen dat de hersenen efficiënter worden in het energiegebruik. Want we zien het energiegat ook in de hersenen van gezonde mensen met een normale cognitie. Dus misschien heeft het oudere brein minder glucose nodig, misschien niet. Misschien is dat naïef. Dus dat moeten we verder onderzoeken en die scan-studies kosten veel tijd.’

‘Maar voor mij klinkt het logisch dat dit iets zegt over hoe ketonen de hersenen helpen te functioneren. Als je wordt geboren is je brein voor de normale ontwikkeling afhankelijk van ketonen. Dus ik kan me voorstellen dat de werking van de hersenen van jongvolwassenen ook wordt ondersteund door een zekere mate van ketose. Het beschermende effect van ketonen heeft verband met het laag houden van insuline. Niet alleen ouderen maar ook jongeren zijn kwetsbaar voor het hersenenergiegat als ze insulineresistent zijn. Jongvolwassenen die insulineresistent zijn en diabetisch gaan worden, hebben al als twintiger te maken met een hersenenergiegat. Dus gedurende het hele leven lijken er gunstige effecten van ketonen te zijn, zonder dat je in excessieve ketose hoeft te gaan. Het gaat erom dat insuline normaal reageert op glucose en er geen insulineresistentie is. Dat is volgens bij het kritieke punt om cognitief gezond te blijven in elke levensfase.’

Westerse leefstijl is schadelijk voor de hersenen

Denkt u dat het reguliere westers voedingspatroon schadelijk voor de hersenen is?

‘Nou, onze westerse leefstijl is schadelijk. Het voedingspatroon is daar een onderdeel van, maar ik wil dat niet isoleren van de rest. Sedentair gedrag is ook een deel van de leefstijl. Misschien doet overmatige alcoholconsumptie er nog een schepje bij. Volgens mij is er zeker een cruciale link tussen lichaamsbeweging en voeding. Er zijn volken met een voedingspatroon dat voor tachtig procent uit koolhydraten bestaat en die toch niet met overgewicht kampen. Dat zijn jager-verzamelaars.’

‘Ik weet niet of ze even vaak alzheimer hebben als in Nederland of Canada, dat is misschien nooit onderzocht, maar het punt is dat je meer koolhydraten kunt eten als je lichamelijk actief bent. En jager-verzamelaars eten waarschijnlijk niet veel geraffineerde koolhydraten. De koolhydraten die zij eten worden langzaam opgenomen, waardoor de druk op insuline laag blijft. Westerse voeding bevat veel geraffineerde koolhydraten en veel zout waardoor we te veel gaan eten, zowel koolhydraten als vet. We raken niet op het juiste moment verzadigd en we bewegen te weinig. Daardoor komen we aan.’

‘Het helpt zelfs al als je matig beweegt. Mensen van vijftig, zestig jaar moeten minimaal twintig, dertig minuten per dag bewegen. Interessant genoeg zal dat de opname van ketonen in de hersenen al doen toenemen. Dus je zult wat extra ketonen gaan produceren door te gaan bewegen, en het vermogen van de hersenen om ze te transporteren neemt dan ook toe. Dat hebben we in een studie gezien bij de ziekte van alzheimer. Zelfs als die patiënten blijven eten wat ze gewend zijn. In ons onderzoek ging het om heel laag intensieve beweging waarmee we al een gunstig effect op de ketonenopname door de herenen zagen. Dus lichaamsbeweging helpt bij het verkleinen van het hersenenergiegat, zelfs bij 75-jarigen die aan een heel milde vorm van lichaamsbeweging doen.’

Medicijnen tegen alzheimer effectiever door ketonen

Hoeveel onderzoeksgroepen werken er nu wereldwijd aan ketonen en cognitie?

‘Ik heb eerlijk gezegd geen idee. Totdat je een studie hebt gepubliceerd weet je niks, voor hetzelfde geld publiceert volgende week iemand iets waar ik niets van wist. Vorige week nog sprak ik met iemand die een me een abstract liet zien van een studie die ze net ter publicatie heeft ingediend. Ook een studie van zes maanden met veertig gram MCT bij de ziekte van Alzheimer. En zij zei dat ze erg goede resultaten hadden behaald. Dus dat is goed om te weten, maar ik wist niets van deze groep.’

‘Ik zou de vraag omdraaien: bij het grootste deel van het onderzoek naar alzheimer wordt niet naar ketonen gekeken, niet naar het verkleinen van het hersenenergiegat. Ik denk echter dat het aantal mensen dat hieraan werkt, in de afgelopen twee, drie jaar sterk is toegenomen. Er zijn nu veel dierstudies gedaan die bevestigen wat we bij mensen zien. Dat is goed, want vaak blijkt het moeilijk om resultaten bij dieren bij mensen te repliceren. Dus dit onderzoeksgebied groeit snel, hoewel het nog steeds een heel klein deel van al het onderzoek naar alzheimer uitmaakt. Als er één procent van al het geld dat naar alzheimeronderzoek gaat in onderzoek met ketonen zou worden gestoken, zou ik heel tevreden zijn. Maar zover is het nog lang niet.’

Het ene na het andere nieuwe alzheimermedicijn mislukt, terwijl u met  MCT-olie resulaten boekt.

‘Het is het eerste product in 23 jaar dat iets doet inderdaad… En ik zou het met je eens zijn als je zegt dat sommige alzheimermedicijnen die niet beschikbaar zijn omdat ze zijn mislukt, waarschijnlijk wel effectief zouden zijn geweest als mensen er tegelijkertijd ketonen bij hadden gekregen om het hersenenergiegat kleiner te maken. De medicijnen die nu worden voorgeschreven door artsen, die meer dan twintig jaar oud zijn: ik  durf te wedden dat die effectiever zouden zijn als we het brein tegelijkertijd van meer energie zouden voorzien.’

Onderzoek heeft ook laten zien dat onder invloed van ketonen alzheimereiwitten in het ruggenmergvocht verminderen.

‘Ja, die studie is door een medewerker van ons – Bryan Neth – gedaan. Zij zijn de enige andere groep die ook met PET-scans hebben gewerkt. Ik ben co-auteur van dat artikel omdat wij ze daarbij hebben geholpen. Het effect op tau-eiwitten in ruggenmergvocht suggereert dat de hersenniveaus een beetje naar beneden gaan. Dat suggereert weer dat de pathologie misschien is verminderd. En dat in acht weken, een heel korte periode. In onze huidige studie gaan we naar amyloïd kijken gedurende zes maanden, met een ketonzout dat 24 gram BHB per dag levert. Dat zou effectiever moeten zijn dan dertig gram MCT-olie.’

Wat betekenen uw bevindingen voor de grote categorie mensen met niet aangeboren hersenletsel, zoals mensen die een beroerte of een ernstige hersenschudding hebben doorgemaakt? Een kenmerk van hersenletsel is dat het brein minder efficiënt met energie omgaat en mensen sneller moe zijn. Je zou verwachten dat ketonen daar verlichting in kunnen brengen.

‘Dat hele gebied moet nog worden opengebroken. Er is nu veel onderzoek gaande om te kijken of ketonen de gevolgen van een hersenschudding of ernstiger hersentrauma kunnen beperken. Volgens mij is er nog niet veel gaande op het gebied van beroertes, maar het lijkt mij een voor de hand liggende volgende stap.’

Lactaat is waarschijnlijk ook belangrijk voor het brein

U beschrijft dat ongeveer vijf procent van de ATP in het brein geproduceerd wordt door ketonen en lactaat. Is bekend hoe groot het aandeel van lactaat is?

‘Dat hangt af van hoeveel je sport. Als je intensief beweegt, zullen je spieren meer lactaat produceren. Dat belandt in de bloedsomloop. En al het lactaat dat de hersenen bereikt, kan erdoor gebruikt worden. Dus als je twintig kilometer hard en intensief hebt gefietst, zal er misschien voor de komende twee uur lactaat aanwezig zijn en de hersenen zullen dat gebruiken. De hersenen zullen dan ook een beetje meer ketonen gebruiken. Als je dan gaat rusten of achter je bureau gaat zitten, dan neemt glucose het weer meer over. Er zijn geen constanten, het brein is opportunistisch en reageert continu op de verschillende soorten brandstof die voorbijkomen.’

‘Een andere vraag die we kunnen stellen: wordt lactaat in de hersenen geproduceerd? En is het essentieel voor een gezonde hersenfunctie? Dat is nog niet duidelijk. Misschien is lactaat dat in het brein wordt gemaakt nodig voor communicatie tussen cellen. Het levert niet zoveel energie, maar het is wat we een signaalmolecuul noemen. Hier wordt nu door verschillende mensen in laboratoria over de hele wereld onderzoek naar gedaan. Misschien gaan we zien dat lactaat essentieel is en door de spieren of door de hersenen zelf gegenereerd moet worden om optimale hersenfuncties te kunnen hebben. Dat is nog een open vraag.’

U schrijft dat glucose en ketonen op een verschillende manier het brein binnen gaan. Glucose wordt het brein in ‘getrokken’: naarmate er meer hersenactiviteit is, gaat er meer glucose uit het bloed naar hersencellen. Ketonen worden echter onafhankelijk van de hersenactiviteit het brein in ‘geduwd’. In dat laatste geval gaat het glucosegehalte in de hersenen naar beneden. Hoe zit dat met lactaat?

‘Dat weet ik niet, maar ik gok dat het erin wordt geduwd. Een paar jaar geleden bezocht ik een lab in Kopenhagen waar ze me een experiment lieten zien waarbij topatleten hoog intensief moesten trainen en daarbij veel lactaat produceerden. Ze lieten zien dat de hoeveelheid lactaat die het brein bereikte daar helemaal werd geabsorbeerd. Dus ik zou zeggen dat dat een ‘duw-achtig’ mechanisme is zoals dat ook voor ketonen geldt. Lactaat dat door dezelfde transporter het brein wordt binnen gebracht als ketonen, is een brandstof die de hersenen zullen gebruiken, misschien bij voorkeur, als het beschikbaar is. En als gevolg daarvan zal glucose in de hersenen dalen.’

Kunnen we proeven met lactaatsupplementen verwachten?

‘Volgens mij is dat wel op kleine schaal geprobeerd, maar dat weet ik niet zeker. Een lactaatsupplement zou gunstig kunnen werken. Het probleem met dit soort supplementen is altijd de vorm waarin de stof verwerkt is. In de estervorm zijn ze heel erg duur, als ze aan een zout gebonden zijn krijg je meer natrium, magnesium of calcium binnen wat niet voor iedereen in alle gevallen per se gunstig is. Lactaat is een zuur net als BHB, het keton. Dus wat ga je maken? Een lactaatzout? Een lactaatester? Ik heb nog geen onderzoek over dit onderwerp gezien.’

Lichaamsbeweging zorgt voor extra ketonen in de hersenen

Hebben uw onderzoeksbevindingen uw persoonlijke leefstijl beïnvloed?

‘Ik was nogal een zoetekauw toen ik jong was, maar nu beperk ik mijn geraffineerde koolhydraatinname. Ik eet af en toe wel wat chocolade, maar ik probeer ook voldoende te bewegen. Sinds mijn 25^ste ben ik achttien kilo kwijtgeraakt, dus ik heb een nu een gezonder gewicht nu dan op mijn 25^ste . Ik blijf actief, mijn insuline is goed, mijn bloeddruk, glucose, cholesterol en triglyceriden zijn goed. De laatste keer dat ik mijn cognitie heb laten testen was alles nog goed. Mijn ketoserespons is goed bij alle ketoproducten die wij testen. Ik ben gematigd lichamelijk actief. Ik ben dol op cross country skiën. Er is net sneeuw gevallen dus ik ga weer meer skiën.

Mag ik vragen hoe oud u bent?

68

 Afgaand op uw eigen onderzoeken heeft u dan te maken met een hersenenergiegat.

‘Ja, waarschijnlijk is er een sprake van een klein energiegat. Maar ik denk dat insuline de sleutelstof is waar je op moet letten. Zolang de insulinerespons relatief laag blijft, zal mijn lichaam ’s nachts ketonen produceren. Ik zorg er namelijk voor dat ik ‘s nachts tenminste twaalf uur vast. Dus, so far, so good.

U neemt zelf geen MCT-olie?

‘We broeden op een next generation-product, dus ik ben voortdurend verschillende producten aan het testen en ik lig voortdurend in de hersenscanner. Daarom ik wil zelf geen product gebruiken dat de baseline-uitkomsten kan beïnvloeden. Maar mijn algemene conditie is niet slecht, ik heb voor zover ik het kan zien geen risicofactoren. Ik neem een beetje kokosolie, eigenlijk niet zozeer vanwege de ketonen maar in de hoop dat ik inflammatoire processen kan verminderen die misschien ook in mijn lichaam gaande zijn’.

‘’En verder: Lichaamsbeweging! Lichaamsbeweging! Lichaamsbeweging! Dat is wat ik gebruik om mijn ketonenaanvoer op peil te houden. Daarnaast heb ik de consumptie van geraffineerde koolhydraten beperkt. Minder jam op mijn toast in de ochtend, zo simpel is het. MCT-olie kan gunstig zijn, dat is duidelijk. Maar het is niet de magische oplossing. Als je veel zit, span je het paard achter de wagen. MCT-olie kan een deel van de oplossing zijn voor mensen die te weinig bewegen.’

U doet aan een vorm van slaapvasten.

‘Ja. Niet snacken na het avondeten. En als je in de ochtend in plaats van een regulier ontbijt een MCT-milkshake neemt, dan verleng je de vastenperiode effectief tot twaalf of één uur in de middag. En dat heeft zeker een effect op de aanmaak van ketonen.’

Waar werkt u nu aan en wat zijn uw toekomstplannen?

‘Ik blijf aan dit onderwerp werken en denk nog niet aan met pensioen gaan. Er zijn drie dingen die we nu proberen te doen: ten eerste willen we het MCT-product effectiever maken. Ten tweede willen we ons onderzoek naar gemeenschappen verplaatsen. Het is prima om dit MCT-product thuis te nemen, maar wat kan het betekenen als je ergens in een instelling woont? Hoe kunnen we dit soort producten in verpleeghuizen introduceren? Als we de bewoners een MCT-drankje aanbieden, hoe kunnen we dan weten wie het wel en wie niet daadwerkelijk inneemt? Dat is ingewikkelder dan een proef in mijn lab. Maar het is ook de echte wereld, want dat zijn de mensen die we willen beschermen. Dus we zijn bezig uit te werken hoe we zo’n project moeten opzetten.’

‘Het derde is: Als we cognitieve resultaten hebben verbeterd met mild cognitive impairment gedurende zes maanden, wat voor experiment kan dan laten zien of we ook de ziekte van Alzheimer kunnen vertragen? Dan hebben we meer proefpersonen nodig en een langere studieperiode. Zo’n studie moet ten minste vijf jaar gaan duren met tenminste vijfhonderd mensen, geen tachtig zoals bij onze laatste studie. Daar zoeken we nu financiering voor. En andere wetenschappers om deel te nemen, want dit moet een multicenter studie worden.’

Is er een explosie in onderzoek naar ketonen en hersenveroudering op komst ?

‘Toen we vijf jaar geleden met het experiment startten dat we dit jaar (2020) hebben gepubliceerd, bestond er nog geen product dat we konden gebruiken. De ketonesters waren nog niet beschikbaar. Misschien sommige zouten, maar dat waren mengsels met deels actieve en inactieve BHB-ketonen. MCT-olie bestaat al vijftig jaar, maar was er nog niet in een smakelijke vorm.’

‘Een goed placebo bestond ook nog niet. Als je het effect op de cognitie wil bestuderen, is een goed placebo onontbeerlijk. Het gaat om subjectieve testen en de proefpersoon en degene die de test uitvoert mogen niet worden beïnvloed, die mogen niet weten welk product ze gebruiken. Nu zijn alle benodigde gereedschappen ontwikkeld om dit verder te gaan onderzoeken. En er is een goede proof of concept. Alles bij elkaar is het nu veel overtuigender voor subsidieverstrekkers om dit type onderzoek te gaan ondersteunen. Dus er is zeker meer in het verschiet.’

E-gids met de nieuwste adviezen!

In deze praktische E-gids staan de nieuwste adviezen om je hersenen in topvorm te houden met natuurlijke methoden en middelen. De wetenschappelijke ontwikkelingen gaan snel; zodra er een nieuwe manier is ontdekt om je brein tegen veroudering en ziekte te beschermen, wordt de gids geactualiseerd. Als je een account op deze site hebt, kun je altijd over de laatste versie van BESCHERM JE BREIN beschikken. Zo blijf je honderd procent up to date en loop je geen belangrijke nieuwe adviezen meer mis.

€ 3, 95 – BESTEL NU