'Ergothioneïne uit paddenstoelen halveert kans op geestelijke achteruitgang'

Ouderen die twee keer per week een portie paddenstoelen eten, hebben de helft minder kans om geestelijk af te takelen dan ouderen die hun neus voor paddenstoelen ophalen. Dat is de uitkomst van onderzoek onder een groep zestigplussers in Singapore. Het breinbeschermende effect van eetbare paddenstoelen wordt toegeschreven aan een stofje waar we nog veel van gaan horen: ergothioneïne.

Milde cognitieve stoornis (MCS) is de term waarmee artsen en wetenschappers doelen op de sluipende afname van geestelijke vermogens die net iets te snel gaat om van normale veroudering te kunnen spreken. Vaak blijken de subtiele vergeetachtigheid en vergissingen achteraf het voorstadium van dementie te zijn geweest. Kortom, MCS wil je zien te voorkomen. Er zijn al langer aanwijzingen dat het paddenstoelenstofje ergothioneïne daar heel goed bij kan helpen.

Minder dementie door eten van paddenstoelen

Twee jaar geleden verscheen een Japans onderzoek onder ruim 13.000 65-plussers. Dat liet voor het eerst zien dat onder ouderen die frequent paddenstoelen eten minder dementie voorkomt. Onlangs publiceerdeen wetenschappers uit Singapore een studie waarvoor zeshonderd zestigplussers ongeveer zes jaar lang waren gevolgd. Onder de deelnemers die in die periode gemiddeld tweemaal per week een portie van 150 gram paddenstoelen hadden gegeten, werd 50 procent minder vaak MCS gesignaleerd. Ook kleinere porties hadden al een gunstig (maar kleiner) effect. ‘Deze correlatie is verbazend en bemoedigend. Het lijkt erop dat een algemeen beschikbaar ingrediënt een dramatisch effect zou kunnen hebben op geestelijke achteruitgang,’ zegt een van de onderzoekers erover tegen Science Daily.

Paddenstoelen zijn rijke bron van ergothioneïne

Eetbare paddenstoelen zoals shiitake, portobello, oesterzwam maar ook de oude vertrouwde champignon bevatten een keur aan stofjes die het gunstige paddenstoeleneffect op de hersenen zouden kunnen verklaren. Maar alle aandacht gaat uit naar ergothioneïne, een aminozuur dat zoogdieren niet zelf kunnen maken en dus alleen via voeding kunnen binnenkrijgen. Het zit in minieme hoeveelheden in onder meer lever, nieren, zwarte en rode bonen en haverzemelen (bron) maar paddenstoelen zijn met stip de belangrijkste bron.

Uit reageerbuis – en proefdieronderzoek is bekend dat ergothioneïne een antioxidant is die niet alleen het DNA in de celkernen beschermt, maar ook iets kan dat lang niet alle antioxidanten lukt: de mitochondria binnendringen. Mitochondria zijn organellen die energie in onze cellen opwekken. Daarbij komen veel oxidanten vrij die (vermoedelijk) het verouderingsproces aanjagen. Ergothioneïne kan oxidanten in de mitochondria (deels) onschadelijk maken. Daarnaast stimuleert ergothioneïne de aanmaak van een aantal krachtige lichaamseigen antioxidante enzymen en is het in staat schadelijke metalen weg te vangen (bron). In een wetenschappelijk artikel schrijven Italianen enhousiast: ‘Veel bewijs toont de antioxidante en celbeschermende effecten van ergothioneïne aan, inclusief bescherming tegen cardiovasculaire ziekten, chronische ontstekingsprocessen, ultraviolette straling en neurale schade.’

Cellen hebben speciale pompjes om ergothioneïne binnen te halen

Als je helemaal geen ergothioneïne binnenkrijgt, word je niet binnen afzienbare tijd ziek, zoals dat wel het geval is als je een tijdlang een van de vitamines of essentiële mineralen mist. Toch heeft het lichaam het stofje nodig. Een belangrijke aanwijzing daarvoor is dat sommige cellen speciale ergothioneïnepompjes (‘transporters’) hebben waarmee zij het aminozuur binnenhalen (bron). Cellen met deze pompjes bevinden zich vooral in delen van het lichaam die kwestbaar zijn voor oxidanten en ontstekingsprocessen zoals de ooglens, de lever en de gewrichten. De gedachte is dat cellen in deze gebieden de extra bescherming van ergothioneïne nodig hebben om schade op de lange termijn (denk aan decennia) te voorkomen.

‘Ergothioneïne beschermt de gezondheid op de lange termijn’

Wie een leven lang weinig ergothioneïne binnenkrijgt via voeding merkt daar niet direct iets van, maar loopt volgens recente inzichten een verhoogd risico om op latere leeftijd allerlei nare ouderdomskwalen te ontwikkelen. De Amerikaanse wetenschapper Bruce Ames beschouwt ergothioneïne daarom als een ‘levensduurvitamine’ ofwel een vitamine die ons helpt langer in goede gezondheid te leven: ‘Het is een heel effectieve antioxidant,’ zegt hij erover tegen Nutraingredients. ‘Het lichaam wil het duidelijk en maakt het zelf niet. Ik denk dat het voor de hand ligt dat het een soort ‘vitamine’ is die de veroudering beïnvloedt, en ik gebruik de term vitamine voor alles dat het lichaam bewust naar binnenpomt en ziektevrij houdt. Er is een hele reeks gespecialiseerde antioxidanten die het lichaam specifiek binnenhaalt. Door daar genoeg van te hebben wordt de gezonde levensduur van het lichaam verlengd.’

‘Ergothioneïne-tekort is een risicofactor voor neurodegenerativee ziekten’

De Japanse en Singaporese studies bewijzen strikt genomen niet dat het eten van paddenstoelen of het slikken van supplementen met ergothioneïne ouder wordende hersenen tegen de tand des tijds beschermt. Daar zijn rigoreuze, langlopende ‘placebo gecontroleerde interventiestudies’ voor nodig waarbij de ene groep dagelijks een capsule met ergothioneïne slikt terwijl de andere groep een capsule met een onwerkzaam middel (placebo) inneemt. Voor dit soort dure onderzoeken zijn uitgevoerd (als dat al ooit gebeurt) zijn we zo twintig jaar verder. Ondertussen nemen de aanwijzingen voor het gunstige herseneffect van paddenstoelen in het algemeen en ergothioneïne in het bijzonder toe. In een kleine studie werd in het bloed van Parkinson-patienten minder ergothioneïne gemeten dan gemiddeld. In een ander onderzoek ontdekten wetenschappers dat het ergothioneïnegehalte in het bloed na de zestig duidelijk afneemt. Bij ouderen die niet meer helemaal scherp zijn, zit gemiddeld minder ergothioneïne in het bloed dan bij leeftijdsgenoten die mentaal nog helemaal gezond zijn (studie). ‘De leeftijdsgebonden afname suggereert dat een tekort aan ergothioneïne een risicofactor kan zijn die individuen vatbaar maakt voor neurodegeneratieve ziekten,’ concluderen onderzoekers.

‘Combinatie melatonine en ergothioneïne biedt extra bescherming’

Dan is er nog een klein handje muizenstudies. Als je laboratoriummuizen rechtstreeks in de hersenen injecterteert met beta-amyloïde peptiden, het ‘alzheimereiwit’, vertonen ze binnen de korste keren symptomen van de gevreesde ziekte en kunnen ze hun weg niet meer in een doolhof vinden. Maar geïnjecteerde muizen die ergothioneïne in hun voer kregen, bleven goed presteren op allerlei testjes (studie). In een ander experiment werd gekeken of melatonine, ergothioneïne of een combinatie van de twee uitgelokte hersenschade bij muizen kan voorkomen. Beide stofjes hadden een beschermend effect en de combinatie werkte het beste. In een derde studie beschermde ergothioneïne muizenhersenen tegen de giftige bijwerkingen van cisplatine, de stof van de ‘chemokuur’ die veel kankerpatiënten moeten ondergaan.

‘Spirulina is een goede bron van ergothioneïne’

Wekelijks paddenstoelen eten lijkt dus een goede en veilige methode om je hersenen tegen veroudering en ziekte te beschermen. In champignons zit 0.4 mg per gram droge stof, terwijl de shiitake en de oesterzwam tot wel vijf keer meer kunnen bevatten (bron). Ergothioneïne is een aminozuur dat vooral wordt gemaakt door schimmels en mycobacteriën, maar ook de cyanobacterie beheerst dit kunstje. Daarom is er nog een goede bron die bij het supplementenslikkende deel van de mensheid vertrouwd klinkt: spirulina. Dat bevat tot 0,8 mg per gram droge stof, altijd nog tweemaal meer dan champignons te bieden hebben. ‘Conluderend bevestigen onze gegevens dat cyanobacteriën hoge gehaltes ergothioneïne kunnen produceren. Spirulina is een nieuwe, veilige, toegankelijke en betaalbare bron van ergothioneïne voor mensen,’ schrijft een wetenschapper hierover (bron).

Oh ja, en ergothioneïne is dus ook verkrijgbaar als supplement. In 2016 werd het door de Europese keuringsinstantie ESFA in de EU toegelaten en veilig verklaard bij de gebruikelijk aanbevolen dosering van 30 mg per dag voor volwassenen.

Tekst Pim Christiaans | Life Unlimited

E-gids met de nieuwste adviezen!

In deze praktische E-gids staan de nieuwste adviezen om je hersenen in topvorm te houden met natuurlijke methoden en middelen. De wetenschappelijke ontwikkelingen gaan snel; zodra er een nieuwe manier is ontdekt om je brein tegen veroudering en ziekte te beschermen, wordt de gids geactualiseerd. Als je een account op deze site hebt, kun je altijd over de laatste versie van BESCHERM JE BREIN beschikken. Zo loop je geen belangrijke nieuwe adviezen meer mis.